ام اس در بارداری[مراقبت ها+داروها]آشنا شوید!!
بارداری برای بسیاری از زنان یکی از زیباترین و در عین حال حساس ترین مراحل زندگی است، اما زمانی که با ابتلا به بیماری های مزمنی مانند ام اس در بارداری همراه می شود این دوران ممکن است با چالش های خاصی روبه رو گردد.
ام اس که یک بیماری خود ایمنی تأثیرگذار بر سیستم عصبی مرکزی است می تواند نگرانی هایی در خصوص سلامت مادر و جنین ایجاد کند، اما خوشبختانه تحقیقات پزشکی نشان داده اند که بسیاری از زنان مبتلا به این بیماری می توانند با مراقبت های دقیق و برنامه ریزی شده بارداری ایمن و موفقی داشته باشند.
این بیماری زیر نظر بهترین فوق تخصص مغز و اعصاب بزرگسالان در تهران مدیریت می شود و انتخاب پزشک مناسب نقشی حیاتی در کنترل علائم، تنظیم داروها و پیگیری وضعیت بیمار دارد. لازم به تأکید است که این بیماری باید زیر نظر بهترین دکتر فوق تخصص مغز و اعصاب درمان شود تا بهره گیری از تجربه و دانش تخصصی چنین پزشکی مسیر بارداری را برای بیماران به مراتب هموارتر کند.
راه کارهای بارداری برای زنان مبتلا به ام اس
زنان مبتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) در هنگام تصمیم گیری برای بارداری با پرسش ها و نگرانی های فراوانی مواجه می شوند از جمله اینکه آیا این بیماری می تواند بارداری آن ها را با مشکل مواجه کند یا اینکه روند بارداری چه تأثیری بر علائم بیماری خواهد گذاشت.
خوشبختانه مطالعات پزشکی نشان می دهد که بسیاری از زنان مبتلا به ام اس می توانند بدون مشکل خاصی دوران بارداری را پشت سر بگذارند به شرط آن که مراقبت دهای لازم را پیش، حین و پس از بارداری به درستی رعایت کنند.
در واقع با داشتن برنامه ریزی دقیق، مشورت با فوق متخصص مغز و اعصاب و رعایت راه کارهای مشخص امکان داشتن یک بارداری سالم برای این گروه از بانوان فراهم است. در ادامه به مهم ترین راه کارهای بارداری برای زنان مبتلا به ام اس پرداخته می شود.
مشاوره پیش از بارداری با پزشک متخصص
یکی از مهم ترین گام هایی که زنان مبتلا به ام اس باید پیش از بارداری بردارند انجام یک جلسه مشاوره کامل با پزشک متخصص مغز و اعصاب و همچنین پزشک زنان است. در این مشاوره پزشک سابقه بیماری، شدت حملات، نوع داروهای مصرفی و وضعیت عمومی سلامت فرد را بررسی می کند و بر اساس آن توصیه هایی برای قطع یا ادامه داروها، زمان مناسب برای بارداری و اقدامات لازم در دوران بارداری ارائه می دهد.
برخی داروهای کنترل ام اس ممکن است برای جنین مضر باشند و لازم است چندین ماه پیش از بارداری قطع شوند بنابراین تصمیم گیری در این مورد بدون راهنمایی پزشکی خطرناک است.
همچنین این مشاوره می تواند به فرد کمک کند تا از نظر روانی نیز برای دوران بارداری آماده تر شود و نگرانی هایش را با اطلاعات علمی و واقع بینانه جایگزین کند. داشتن برنامه ریزی صحیح با تأیید پزشک احتمال بروز عوارض را کاهش داده و روند بارداری را کنترل پذیرتر می سازد.می توانید به کلینیک تخصصی مغز و اعصاب تهران مراجعه کنید.
تنظیم و قطع داروهای ام اس با نظارت دقیق
داروهای ام اس نقش مهمی در کنترل علائم و جلوگیری از حملات این بیماری دارند اما بسیاری از این داروها برای جنین مناسب نیستند و می توانند باعث نقص های مادرزادی شوند.
به همین دلیل یکی از مهم ترین اقدامات پیش از بارداری تنظیم دقیق برنامه دارویی توسط پزشک متخصص است. در برخی موارد دارو باید کاملاً قطع شود و در موارد دیگر پزشک ممکن است دارو را با دارویی بی خطرتر جایگزین کند.
زمان بندی قطع دارو بسیار مهم است و اغلب نیاز به فاصله زمانی چند هفته یا چند ماه قبل از لقاح دارد تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود. همچنین در صورت بروز حملات بیماری در دوران بارداری پزشک باید راه کاری بدون آسیب به جنین برای کنترل آن انتخاب کند مثلاً استفاده محدود و کنترل شده از کورتون ها. این فرآیند نیازمند همکاری کامل بین بیمار و پزشک پیگیری های منظم و بررسی های آزمایشگاهی است تا هم مادر و هم جنین در سلامت کامل باقی بمانند.
مراقبت های دوران بارداری با توجه به شرایط خاص ام اس
در طول دوران بارداری بدن زن دچار تغییرات زیادی می شود و این تغییرات می توانند بر علائم ام اس تأثیر بگذارند. جالب است بدانید که بسیاری از زنان مبتلا به ام اس در دوران بارداری کاهش علائم یا حملات را تجربه می کنند که احتمالاً به دلیل تغییرات ایمنی در بدن است.
با این حال لازم است که مراقبت های پزشکی با حساسیت بیشتری انجام شود. معاینات دوره ای توسط پزشک زنان، آزمایش های لازم برای بررسی رشد جنین و سلامت مادر، کنترل فشار خون و مدیریت خستگی از جمله مواردی است که باید با دقت دنبال شود.
همچنین فعالیت بدنی مناسب، تغذیه متعادل، استراحت کافی و کاهش استرس نقش کلیدی در حفظ تعادل روانی و جسمی دارند. از آنجا که سیستم عصبی درگیر است ارتباط مداوم با متخصص مغز و اعصاب نیز ضروری است تا در صورت بروز هرگونه علامت جدید اقدامات فوری صورت گیرد.
مراقبت های پس از زایمان و پیشگیری از عود بیماری
اگرچه دوران بارداری معمولاً برای بیماران ام اس دوران آرام تری از نظر حملات است اما پس از زایمان احتمال عود بیماری به ویژه در سه ماه اول پس از تولد نوزاد افزایش می یابد. بنابراین یکی از مهم ترین راه کارها آمادگی برای مدیریت این دوره است. پزشک ممکن است بلافاصله پس از زایمان داروهای پیشگیری از عود را آغاز کند به ویژه اگر سابقه حملات شدید وجود داشته باشد.
همچنین مادر باید از خود مراقبت کرده و از خستگی مفرط، بی خوابی و استرس دوری کند عواملی که ممکن است حملات را تحریک کنند. در عین حال اگر مادر بخواهد شیردهی کند باید با پزشک خود درباره تداخل دارو ها با شیردهی مشورت کند.
پشتیبانی خانواده در این مرحله بسیار مهم است چرا که مادر نه تنها باید از نوزاد مراقبت کند بلکه باید فرصت کافی برای استراحت و بازیابی قدرت بدنی خود نیز داشته باشد. پایش علائم بیماری و ویزیت های منظم پس از زایمان می تواند به پیشگیری از عوارض و حفظ سلامت عمومی کمک کند.
علائم بیماری ام اس در بارداری
دوران بارداری مرحله ای پر از تغییرات جسمی و روانی برای هر زن است اما زمانی که با بیماری هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) همراه می شود این تحولات می توانند پیچیده تر و چالش برانگیزتر شوند. MS یک بیماری مزمن خود ایمنی است که سیستم عصبی مرکزی را درگیر می کند و علائم آن می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
نکته قابل توجه این است که علائم بیماری ام اس ممکن است در دوران بارداری دستخوش تغییراتی شوند برخی زنان ممکن است بهبود موقت در نشانه های خود را تجربه کنند در حالی که برخی دیگر همچنان با مشکلات خاصی مواجه باشند.
در این شرایط آگاهی از علائم شایع و نحوه بروز آن ها در طول بارداری نقش کلیدی در مدیریت صحیح بیماری، کاهش نگرانی و حفظ سلامت مادر و جنین ایفا می کند. در ادامه به بررسی مهم ترین علائم بیماری ام اس در دوران بارداری پرداخته می شود.
خستگی مفرط و کاهش انرژی
خستگی یکی از شایع ترین و در عین حال ناتوان کننده ترین علائم بیماری ام اس به شمار می رود که در دوران بارداری ممکن است شدید تر نیز ظاهر شود. در این دوران بدن زن به طور طبیعی دچار تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون و تلاش بیشتر برای تغذیه جنین می شود که به تنهایی می تواند منجر به کاهش سطح انرژی شود.
حال اگر این تغییرات با خستگی ناشی از MS همراه شود فرد ممکن است دچار ضعف عمومی، نیاز بیش از حد به خواب یا حتی احساس ناتوانی در انجام فعالیت های روزمره گردد. این نوع خستگی با استراحت ساده از بین نمی رود و معمولاً مداوم و عمیق است. گاهی این احساس فرسود گی می تواند با اختلال در تمرکز و خلق وخو نیز همراه باشد.
برای مدیریت این وضعیت برنامه ریزی برای استراحت های منظم، کاهش مسئولیت ها، تغذیه مقوی و مشورت مداوم با پزشک متخصص ضروری است. همچنین تکنیک های تنفس عمیق، یوگا مخصوص بارداری و حمایت روانی از جانب خانواده و همسر می تواند در کاهش این خستگی بسیار مؤثر باشد.
اختلالات حرکتی و ضعف عضلانی
یکی دیگر از علائم مهم MS که ممکن است در دوران بارداری تحت تأثیر قرار گیرد ضعف عضلانی و اختلال در حرکات بدنی است. این مشکل به دلیل آسیب دیدن مسیرهای عصبی در مغز و نخاع رخ می دهد و می تواند با علائمی مانند دشواری در راه رفتن، احساس سنگینی در پاها، سفتی عضلات یا حتی لرزش همراه باشد.
در دوران بارداری افزایش وزن بدن و فشار اضافی روی پا ها و لگن ممکن است این علائم را تشدید کند. برخی زنان گزارش می دهند که تعادل آن ها در سه ماهه سوم بارداری به شدت تحت تأثیر قرار گرفته و در راه رفتن نیاز به کمک داشته اند.
مهم ترین اقدام در این شرایط مراجعه منظم به فیزیوتراپیست و انجام حرکات اصلاحی تحت نظر پزشک است تا ضمن حفظ تحرک از تحلیل عضلانی جلوگیری شود. استفاده از وسایل کمکی مانند واکر یا عصا نیز می تواند در حفظ استقلال فرد نقش مهمی داشته باشد. همچنین ماساژهای بارداری توسط افراد حرفه ای می تواند به کاهش تنش عضلانی و بهبود عملکرد حرکتی کمک کند.
مشکلات بینایی و تاری دید
MS گاهی اوقات به عصب بینایی حمله می کند و باعث مشکلاتی مانند تاری دید، دوبینی یا درد در حرکات چشم می شود. این وضعیت که به نام نوریت اپتیک شناخته می شود می تواند به صورت ناگهانی یا تدریجی بروز کند و در دوران بارداری نیز تکرار آن ممکن است.
اگرچه برخی زنان ممکن است در این دوران بهبودی نسبی در عملکرد بینایی داشته باشند اما امکان عود علائم نیز وجود دارد. ترکیب این مشکل با تغییرات فشار خون یا خستگی دوران بارداری می تواند دید فرد را بیش از پیش مختل کند و حتی خطر سقوط یا تصادف های خانگی را افزایش دهد.
مراجعه فوری به چشم پزشک و متخصص مغز و اعصاب در صورت بروز هر گونه تغییر در بینایی الزامی است. در بعضی موارد پزشک ممکن است از کورتون ها برای کنترل التهاب استفاده کند البته با در نظر گرفتن سلامت جنین. در خانه نیز بهتر است نور محیط افزایش یابد از صفحه نمایش ها به مدت طولانی استفاده نشود و فعالیت هایی که نیاز به تمرکز بینایی دارند محدود شوند.
اختلال در تمرکز و مشکلات شناختی
یکی دیگر از علائم پنهان اما مهم MS که در دوران بارداری ممکن است برجسته تر شود مشکلات شناختی مانند کاهش تمرکز، کندی در پردازش اطلاعات و فراموشی است. این علائم ممکن است با تغییرات هورمونی بارداری و خستگی ترکیب شوند و باعث شوند که فرد احساس کند قدرت ذهنی سابق خود را ندارد.
برای مثال، ممکن است مادر باردار در یادآوری زمان ویزیت های پزشکی نام دارو ها یا برنامه دهای روزمره دچار مشکل شود. این وضعیت اگرچه ممکن است برای اطرافیان قابل درک نباشد اما فشار روانی زیادی را برای فرد به همراه دارد.
راه کارهایی مانند نوشتن یادداشت های روزانه، استفاده از اپلیکیشن های یادآوری، اختصاص زمان مشخص برای استراحت مغز و انجام تمرینات ذهنی ساده مانند جدول و پازل می تواند مفید باشد. مشورت با روانشناس یا نوروسایکولوژیست نیز می تواند در شناسایی دقیق این اختلال و ارائه راه کارهای درمانی مناسب کمک بزرگی باشد.
مشکلات مثانه و دستگاه ادراری
بیماری ام اس به دلیل تأثیر آن بر سیستم عصبی مرکزی می تواند عملکرد مثانه را نیز تحت تأثیر قرار دهد و باعث بروز علائمی مانند تکرر ادرار، احساس فوری به دفع، بی اختیاری یا عدم تخلیه کامل شود.
در دوران بارداری که فشار رحم بر مثانه افزایش می یابد این مشکلات می توانند شدید تر شوند و باعث ناراحتی های مکرر برای مادر باردار شوند. این مسئله نه تنها کیفیت خواب شبانه را کاهش می دهد بلکه ممکن است فرد را از حضور در مکان های عمومی یا فعالیت های اجتماعی نیز باز دارد.
برای کنترل این وضعیت پزشک ممکن است تکنیک هایی مانند تمرینات کگل، مصرف متعادل مایعات و در برخی موارد داروهای ایمن در بارداری را پیشنهاد دهد. پایش عفونت های ادراری نیز بسیار اهمیت دارد چرا که در بیماران مبتلا به ام اس این نوع عفونت ها می توانند موجب عود علائم دیگر شوند. بنابراین رعایت بهداشت فردی، نوشیدن آب کافی، تخلیه کامل مثانه و مشورت منظم با پزشک زنان و مغز و اعصاب توصیه می شود.
ام اس و بارداری ناخواسته
بارداری ناخواسته در زنانی که به بیماری ام اس مبتلا هستند می تواند به یکی از چالش برانگیز ترین موقعیت های زندگی آن ها تبدیل شود چرا که این تصمیم نه تنها بر سلامت جسمی و روانی مادر تأثیر می گذارد بلکه در روند درمان و کنترل بیماری نیز نقش تعیین کننده ای دارد.
بسیاری از داروهایی که برای کنترل MS استفاده می شوند ممکن است در دوران بارداری مجاز نباشند و ادامه مصرف آن ها می تواند برای جنین خطرآفرین باشد. در مقابل قطع ناگهانی این داروها بدون نظر پزشک نیز احتمال عود علائم و حملات حاد را افزایش می دهد. از سوی دیگر تصمیم گیری درباره ادامه یا قطع بارداری در این شرایط باید با درنظر گرفتن وضعیت جسمانی مادر، میزان پیشرفت بیماری، نوع درمان های دریافتی و نظر بهترین دکتر فوق تخصص مغز و اعصاب صورت گیرد.
زنان مبتلا به ام اس که با بارداری ناخواسته مواجه می شوند نیازمند حمایت فوری، مشاوره تخصصی پزشکی و روانی و آگاهی کامل از گزینه های پیش روی خود هستند. در چنین شرایطی مراجعه به تیم درمانی چند تخصصی شامل متخصص مغز و اعصاب، پزشک زنان، روانشناس و مشاور بارداری می تواند نقش کلیدی در اتخاذ تصمیمی آگاهانه، انسانی و مبتنی بر سلامت کامل ایفا کند. همچنین لازم است از قضاوت های اجتماعی و فشارهای روانی فاصله گرفت تا مادر در فضایی امن و آرام بتواند بهترین تصمیم را برای خود و جنین اتخاذ کند.
آیا بیماری ام اس در روند زایمان مشکلی ایجاد می کند؟
زنان مبتلا به ام اس معمولاً می توانند مانند سایر زنان باردار زایمان طبیعی یا سزارین داشته باشند. اما باید تحت مراقبت دقیق تیم پزشکی شامل متخصص زنان، متخصص مغز و اعصاب و در صورت نیاز بیهوشی قرار گیرند. ام اس در بیشتر موارد باعث ضعیف شدن عضلات یا ایجاد اختلالات حسی در اندام تحتانی می شود که در برخی زنان ممکن است توانایی آن ها برای فشار در مرحله پایانی زایمان طبیعی را تحت تأثیر قرار دهد. در چنین شرایطی پزشک ممکن است زایمان با کمک فورسپس یا وکیوم یا حتی سزارین را پیشنهاد دهد.
از سوی دیگر در برخی زنان به ویژه آن هایی که دچار ضعف شدید عضلانی یا اسپاستیسیته هستند ممکن است بی حسی موضعی در حین زایمان (مثل اپیدورال) با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد چرا که تأثیر آن بر اعصاب درگیر باید با نظر متخصص مغز و اعصاب سنجیده شود. نکته قابل توجه این است که بروز حملات جدید ام اس در هنگام زایمان نادر است ولی احتمال عود بیماری در ماه های پس از زایمان وجود دارد به همین دلیل باید برنامه درمانی پس از تولد نوزاد نیز از قبل طراحی شود.
در نتیجه بیماری ام اس لزوماً زایمان را با مشکل جدی مواجه نمی کند اما نیاز به برنامه ریزی دقیق و هماهنگی بین تیم درمانی دارد تا هم سلامت مادر و هم سلامت نوزاد در بهترین شرایط حفظ شود.
احتمال انتقال بیماری ام اس از مادر باردار به فرزند
یکی از نگرانی های رایج در میان زنان مبتلا به ام اس که تصمیم به بارداری می گیرند احتمال انتقال این بیماری به فرزند شان است. با اینکه بیماری ام اس (مولتیپل اسکلروزیس) جزو بیماری های ژنتیکی قطعی و مستقیم محسوب نمی شود اما زمینه های ژنتیکی و عوامل محیطی می توانند در بروز آن نقش داشته باشند.
تحقیقات نشان می دهد که اگر یکی از والدین به ام اس مبتلا باشد احتمال ابتلای فرزند به این بیماری در مقایسه با جمعیت عمومی کمی افزایش می یابد اما همچنان بسیار پایین است. به طور متوسط در جمعیت عمومی احتمال ابتلا به ام اس کمتر از 0?5 درصد است در حالی که اگر مادر یا پدر مبتلا باشند این رقم ممکن است به حدود 2 تا 5 درصد برسد.
البته باید توجه داشت که ژن هایی که ممکن است در بروز ام اس نقش داشته باشند به تنهایی عامل بروز بیماری نیستند و عوامل محیطی مانند عفونت های خاص، کمبود ویتامین D، سطح ایمنی بدن و عوامل سبک زندگی نیز در فعال شدن یا نشدن این ژن ها نقش مهمی دارند. بنابراین داشتن والد مبتلا به ام اس به هیچ وجه به معنای حتمی بودن ابتلای فرزند نیست.
از سوی دیگر با توجه به پیشرفت های پزشکی و روش های غربالگری ژنتیکی و همچنین کنترل عوامل خطر در دوران کودکی خانواده ها می توانند از بروز یا تشدید بیماری در نسل آینده تا حد زیادی پیشگیری کنند. در نهایت مشاوره با بهترین دکتر فوق تخصص مغز و اعصاب پیش از بارداری و حتی در دوران بارداری می تواند دید روشنی نسبت به آینده سلامت فرزند فراهم کند و نگرانی های والدین را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
قرص ضد بارداری برای بیماران ام اس
استفاده از قرص های ضد بارداری در زنان مبتلا به ام اس (Multiple Sclerosis) موضوعی است که نیاز به بررسی دقیق توسط پزشک دارد زیرا وضعیت جسمانی، نوع داروهای مصرفی برای کنترل ام اس و شرایط کلی سلامت بیمار می توانند بر ایمنی و کارایی روش های پیشگیری از بارداری تأثیرگذار باشند. به طور کلی بیشتر زنان مبتلا به ام اس می توانند از قرص های ضد بارداری هورمونی استفاده کنند اما با در نظر گرفتن نکات مهم و تحت نظارت پزشک.
اثر قرص ضد بارداری بر روند بیماری ام اس
تحقیقات علمی تاکنون نشان نداده اند که استفاده از قرص های ضد بارداری باعث تشدید علائم ام اس یا افزایش دفعات حملات بیماری شود. در برخی مطالعات حتی مشاهده شده است که مصرف منظم قرص های ترکیبی (حاوی استروژن و پروژستین) ممکن است تا حدودی باعث کاهش بروز عودهای بیماری شود به ویژه اگر مصرف این قرص ها پیش از شروع علائم بیماری آغاز شده باشد. البته این یافته ها قطعی نیستند و نیاز به مطالعات بیشتری دارند.
تداخل با داروهای ام اس
برخی از دارو های مورد استفاده برای کنترل ام اس مانند ریبایف (Rebif)، آوباجیو (Aubagio) یا گیلنیا (Gilenya)، ممکن است با قرص های ضد بارداری تداخل داشته باشند یا اثربخشی آن ها را کاهش دهند.
از سوی دیگر برخی داروهای ام اس نیز به شدت برای جنین مضر هستند و در صورت بارداری ناخواسته می توانند آسیب جدی ایجاد کنند. به همین دلیل استفاده از یک روش پیشگیری از بارداری مطمئن به ویژه در زنانی که از داروهای پر خطر استفاده می کنند ضروری است. پزشک متخصص مغز و اعصاب در هماهنگی با متخصص زنان می تواند بهترین نوع قرص را با توجه به نوع داروی مصرفی تجویز کند.
عوارض و خطرات احتمالی
برخی قرص های ضد بارداری ممکن است خطر لخته شدن خون یا افزایش فشار خون را بالا ببرند که در زنان با مشکلات حرکتی ناشی از ام اس (به ویژه اگر تحرک محدود باشد یا در صندلی چرخ دار باشند) باید با احتیاط بیشتری مصرف شوند. همچنین در زنانی که سابقه میگرن یا بیماری های قلبی-عروقی دارند نوع پروژستینی قرص (تک هورمونی) ممکن است گزینه مناسب تری باشد.
